آیا صرع یک بیماری روانی است؟
برخلاف نظر رایج ، صرع یک بیماری روانی نیست بلکه یک بیماری جسمی است, مشکل جسمی که اتفاقاً در مغز رخ می دهد و بر سیستم عصبی تاثیر می گذارد. این اختلالات عصبی که بصورت یک طوفان الکتریکی در مغز شروع می شود باعث اپیزودهایی می شود که تشنج نامیده می شود. تشنج می تواند از یک احساس عجیب در معده و احساس مبهم گیجی گرفته تا سفتی کل بدن و حرکات لرزشی متغیر باشد. اگر تشنج را تجربه کنید ، اولین چیزهایی که پزشک می خواهد کشف کند این میباشد که آیا این رویداد یک حمله صرعی بوده است؟ اگر چنین است ، آیا تشنج کانونی بود یا ژنرالیزه؟ تشنج کانونی محدود به قسمت خاصی از مغز است و تشنج ژنرالیزه همزمان در سراسر مغز اتفاق می افتد. تعیین نوع تشنج از اهمیت زیادی برخوردار است زیرا اولین قدم در جهت هدایت آزمایشات تشخیصی و درمانی بیشتر میباشد. تشنج ها خود سرنخ هایی از این تمایز هستند. برای درک این سرنخ ها ، ابتدا باید جغرافیای مغز را درک کنیم.
آشنایی با جغرافیا و لوب های مغز
مغز انسان شامل پنج لوب میباشد:
- لوب فرونتال : لوب فرونتال نواحی در اطراف پیشانی است که احساسات ، حرکت ، استدلال و برنامه ریزی و بخشهایی از گفتار را کنترل می کند و همچنین در خلاقیت نقش دارد.
- لوب های گیجگاهی : دقیقاً بالای گوش در دو طرف قرار دارد. لوب های گیجگاهی شنوایی ، حافظه و زبان را کنترل میکند.لوب های گیجگاهی اطلاعات شنوایی را پردازش می کنند و اصوات را به معنی تبدیل می کنند.عملکرد زبان معمولاً در لوب های پیشانی و گیجگاهی در سمت چپ مغز قرار دارند و عملکردهای حرکتی برای هر طرف بدن توسط لوب پیشانی در طرف مخالف مغز کنترل می شود. یعنی ، سمت راست مغز عملکردهای حرکتی را در سمت چپ بدن کنترل می کند و سمت چپ مغز عملکردهای حرکتی را در سمت راست بدن کنترل می کند.
- لوب آهیانه : در پشت لوب پیشانی ، لوب آهیانه تکانه های عصبی مربوط به احساسات بدن را پردازش می کند و همچنین در برخی از عملکردهای زبانی و فکری نقش دارد.
- لوب پس سری : در قسمت پشتی مغز قرار دارد ، لوب پس سری محرک های بینایی را پردازش می کند و به فرد اجازه می دهد اشیا را تشخیص دهد.
- لوب اینسولا : در عمق لوبهای گیجگاهی و فرونتال قرار دارد . لوب اینسولا در زمینه آگاهی و همچنین در اعمال متفاوت و مرتبط به هیجانات یا تنظیم هموستازی بدن فعالیت دارد؛ این اعمال شامل ادراک ،کنترل حرکت، خودآگاهی، عملکرد شناختی و همچنین تجربه بین فردی می‌باشند که این موارد در روانشناسی دخالت دارند.
انواع تشنج
تشنج کانونی
تشنج کانونی فقط قسمت خاصی از مغز را تحت تأثیر قرار می دهد ، و در نتیجه ، علائمی را نشان می دهد که فقط در بخشی از بدن تحت کنترل آن قسمت از مغز تاثیر می گذارد. تشنج کانونی ممکن است گسترش یابد و سایر قسمت های مغز را درگیر کند. در کودکان ، ۵۰ تا ۶۰ درصد از کل تشنج ها کانونی یا طبقه بندی نشده میباشد .(بسیاری از تشنج های غیر طبقه بندی شده در نهایت کانونی می شوند ، به همین دلیل این دو نوع معمولاً در یک گروه قرار می گیرند). در بزرگسالان ، تقریباً ۹۰ درصد از تشنج ها کانونی یا طبقه بندی نشده است.
تشنج کانونی به سه نوع اصلی تقسیم می شود:
- اورا یک تشنج کانونی است که شامل احساس یا ادراک خاصی از حواس پنجگانه ، بدون از دست دادن هوشیاری میباشد
- تشنج فوکال با اختلال سطح هوشیاری
- تشنج حرکتی فوکال
اورا
این نوع خفیف ترین نوع تشنج است. اورا در اثر تخلیه نابجای دسته ای از نورونهای کورتکس مغز در ناحیه موضعی مغز رخ می دهد که هوشیاری فرد از دست نمی رود ، اما باعث اختلال در یک یا چند حس یا قسمت هایی از بدن می شود. گاهی اوقات اورا می تواند مقدم بر یکی از انواع دیگر تشنج ها باشد (مانند تشنج های فوکال با اختلال سطح هوشیاری) ، یا ممکن است به تنهایی وجود داشته باشد. معمولاً اورا علامت هشدار دهنده ای است که نوع دیگری از تشنج در حال وقوع است.
انواع اوراها ها شامل موارد زیر است:
- اورای شنوایی : اغلب با زنگ زدن ،صدای وزوز یا ماشین مانند میباشد.
- اورای بویایی : معمولاً با بوی نامطبوع مانند سوزاندن لاستیک یا گوگرد همراه بوده، اگرچه برخی اوراهای بویایی می توانند رایحه های دلپذیر ایجاد کنند.
- اورای چشایی : اغلب با مزه شیرین و تیز ، تلخ یا بیمارگونه همراه میباشد.
- اورای بینایی : با لکه ها ، ستاره ها ، حباب ها ، میله ها یا دایره های نور – همه یک رنگ یا متنوع ، ثابت یا متحرک همراه میباشد.
- اورای روانی : فرد می تواند در هماهنگی گفتار مشکل داشته باشد (دیس فازی) ، اختلال حافظه یا حس زمان ، جدا شدن از محیط،لذت یا نارضایتی شدید ، توهم از علایم دیگر میباشد.
- اورای اپی گاستریک : همراه با حالت تهوع ، احساس به هم ریختن معده ، فشار معده ، یا یک چیز غیر عادی است
- اورای خودمختار : شامل اختلالات در عملکردهای بدن که تحت کنترل آگاهانه نیستند، مانند ضربان قلب ، تنفس ، تعریق ، و سیگنالهای حسی از عضلات ، مفاصل و پوست میباشد.
- اورای سرگیجه : با احساسات جابجایی یا حرکت ، یا احساس چرخش محیط مشخص می شود.
- اورای حسی : با احساس سوزن سوزن شدن ، بی حسی ، جریان الکتریکی همراه است
- اورای احساسی : با احساسات (اعم از اضطراب خفیف تا وحشت شدید که متناسب با وضعیت نیست نشان داده می شود
- اورای جنسی : با احساسات وابسته به عشق شهوانی که گاهی اوقات با احساسات دستگاه تناسلی همراه می باشد.
تشنج فوکال با اختلال سطح هوشیاری
این نوع تشنجات معمولاً در لوب تمپورال ایجاد شده و ممکن است همراه با اورای شکمی یا روانی باشند و از چند ثانیه تا یک یا دو دقیقه قبل از اختلال سطح هوشیاری ادامه داشته باشند. گاهی اوقات ، شخصی که یک تشنج فوکال با اختلال سطح هوشیاری را تجربه می کند ، می تواند ادامه تعامل با محیط را تا حدی برای مدت زمان تشنج داشته باشد، اما به طور معمول این توانایی مختل می شود و پس از آن ، ممکن است فرد هیچ خاطره ای از وقایع رخ داده شده نداشته باشد. مدت زمان تشنج است معمولاً دو تا سه دقیقه است ، اما ممکن است کوتاهتر از ۳۰ ثانیه یا طولانی به مدت پنج تا ده دقیقه – حتی گاهی بیشتر باشد.
علائم تشنج فوکال با اختلال سطح هوشیاری شامل موارد زیر است:
- عدم پاسخگویی. ناتوانی در پاسخ دادن به محرک های خارجی ،مانند کلمات گفتاری ، حرکات بصری و لمس.
- اعمال خودکار یا ناخودآگاه . اینها می توانند شامل حرکات تکراری دهان و بلع ،حرکات تکراری دست و حرکات دست و پا زدن، پلک زدن سریع؛ حرکات دوچرخه سواری یا رکاب زدن پاها باشد
- سفت شدن یا قرارگیری غیر عادی بدن (حالت دادن به بدن) ،بازوها ، و پاها
- اختلال زبان. این می تواند آوازی مانند غر زدن ، سوت زدن ، یا زمزمه کردن ؛ یا گفتار واضح کلمات قابل درک (تکراری یا غیر تکراری ، معقول یا مزخرف) باشد
- اختلالات اتونوم بدن. اینها می تواند شامل رنگ پریدگی ، افزایش خون فشار ، افزایش ضربان قلب ، ترشح بیش از حد اشک ، مردمک های گشاد یا استفراغ باشد.
- فراموشی. به موجب آن افراد در هنگام تشنج دچار اختلال هوشیاری می شوند ممکن است پس از حمله بی اطلاع و قادر به یادآوری فعالیت هایی را که در طول تشنج یا اندکی پس از آن اتفاق افتاده است نباشد.
علائم تشنج ممکن است شامل چرخش غیر طبیعی سر و چشم به یک طرف باشد. این ممکن است تنها تظاهرات باشد ، یا ممکن است با علائم دیگری مانند از دست دادن هوشیاری ، لرزش بدن در همان طرف و کشیدگی صورت همراه باشد. طرفی که سر به سمت آن می چرخد می تواند نشان دهد که از کدام طرف مغز دچار تشنج میشود.
تشنج ژنرالیزه
تشنج های ژنرالیزه کل مغز را درگیر می کند ، بنابراین وقتی حرکات عضلانی وجود دارد مشخص میشوند ، آنها معمولاً به یک طرف بدن محدود نمی شوند.
- تشنج تونیک-کلونیک (گرندمال) : بسیاری از مردم فکر می کنند وقتی کلمه صرع را می شنوند منظور تشنج تونیک-کلونیک ژنرالیزه است که با کاهش هوشیاری و سفت شدن و یا تکان دادن عضلات کل بدن ، از جمله بازوها و پاها ، اغلب به عنوان تشنج های گراندمال نامیده می شوند . اصطلاح تونیک-کلونیک به انواع خاصی از حرکات بدن که در هنگام تشنج ظاهر می شود اشاره دارد ،تونیک یعنی ناگهانی سفتی اندام ها و کلونیک به تکان دادن موزون مربوط میباشد.
- تشنج های تونیک-کلونیک ژنرالیزه و اولیه : یک تشنج اولیه همزمان در سراسر مغز شروع می شود که با سفت شدن ناگهانی ، شاید صدایی غیر طبیعی ، سقوط یا … شروع می شود،هیچ علامت هشدار دهنده ای (اورا) قبل از لرزش اندام وجود ندارد،فقط گاهی رنگ آبی و کبودی اطراف لب رخ می دهد وغالباً ، پوست حالت تیرگی و خروج بزاق از اطراف دهان دیده میشود، لب ها از گاز گزیدگی زبان خون آلود است و فرد می تواند خروج ادرار غیر ارادی داشته باشد. حملات تشنج معمولاً یک تا سه دقیقه طول می کشد ، اما ممکن است بیشتر طول بکشد. گاهی اوقات سفت شدن اندام بدون تکان دادن ، یا تکان خوردن با سفتی کم یا بدون آن اتفاق می افتد. تشنج های ثانویه ژنرالیزه ناشی از گسترش طوفان الکتریکی از یک منطقه محرک موضعی مغز به تمام قسمت های مغز میباشد. بعد از اتمام تشنج ژنرالیزه ، ممکن است بیمار در ابتدا نفس عمیق بکشد در حالی که تنفس طبیعی او برمی گردد و بعد از آن غالباً فرد به خواب می رود و احساس خستگی داشته ، از درد عضلانی و سردرد شکایت دارد. خود تشنج معمولاً فقط چند دقیقه طول می کشد ، اما خواب آلودگی و سایر علایم بعد از تشنج ممکن است از ۱۵ دقیقه تا چند ساعت طول بکشد. به همین دلیل تعیین دقیق زمان تشنج گاهی دشوار است. هوشیاری کامل به محیط معمولاً در عرض ۲۰ دقیقه اتفاق می افتد.
تشنج میوکلونیک
این نوع از تشنج در مقایسه با تکان های موزون در تشنج های کلونیک یا تونیک-کلونیک با تکان های عضلانی پراکنده در سر ، تنه و اندامها و انقباضات عضلانی مختصر و ناگهانی جدا یا با هم مشخص می شود، گاهی اوقات این حملات به اندازه ای قدرتمند هستند که باعث می شود فرد به جلو یا عقب متمایل شده و زمین بخورد و معمولاً این اتفاق بدون از دست دادن هوشیاری قابل تشخیص اتفاق می افتد. حرکتهای عضلانی میوکلونیک که در هنگام تشنج رخ می دهد درست شبیه به زمانی که می خواهید به خواب بروید اما حرکات معمولی است که شما را بیدار می کند .
تشنج آتونیک
حملات آتونیک ، حملات افتادن یا حملات آکینتیک با از دست دادن ناگهانی تون عضلانی که بدون هیچ گونه هشداری رخ می دهد مشخص میشوند. گاهی اوقات کاهش شدید تون عضلات می تواند باعث سقوط یا افتادن فرد شود.
اسپاسم شیرخواران
اسپاسم شیرخواران اغلب در نوزادان اتفاق می افتد و در این موارد به اسپاسم نوزادان معروف هستند. اسپاسم ها به خصوص در حین انتقال به خواب یا خارج از آن ، برای چند دقیقه به صورت خوشه ای ظاهر می شوند. علائم اسپاسم نوزادان عبارتند از:
- خم شدن به جلو یا عقب. این می تواند در عضلات تنه ، بازوها و پاها دیده شود.
- خم شدن به جلو. دست ها و پاها به صورت کلاسیک وضعیت غواص کشیده می شوند.
- انحراف چشم. این می تواند شامل نگاه غیرطبیعی به بالا یا راست یا چپ باشد.
- ترکیبی از علائم ذکر شده در بالا.
تشنج ابسانس (حملات خیره صرعی)
تشنج ابسانس معمولاً در کودکان سنین مدرسه ده ثانیه یا بیشتر و ممکن است صدها بار در روز رخ دهد سال طول می کشد. آنها معمولاً به عنوان تشنج کوچک ارجاع می شوند . بعضی اوقات کودکان با تشنج ابسانس نیز دچار تشنج های تونیک-کلونیک می شوند. علائم تشنج ابسانس عبارتند از:
- یک نگاه خیره و ثابت. در حالی که چشم ممکن است به طور مختصر به سمت بالا بچرخد شخص بی حرکت است.
- کشیدگی عضله خفیف. این ممکن است ، گوشه های پلک ها و دهان ، انگشتان یا بازوها را درگیر کند.
- یک افتادگی ناگهانی سر یا تنه به جلو. عضلات صورت یا فک ممکن است شل شود. فرد ممکن است هر چیزی را که در دست ها نگه داشته شده رها کند.
- حرکات خودکار . اینها شامل لیس زدن و قورت دادن ، بازی با دستها و…میباشد.
تشنج ابسانس شروع ناگهانی دارد و به همان اندازه سریع متوقف می شود ، معمولا از چند ثانیه تا دقیقه بطول می کشد و تشنجات به طور معمول روزانه رخ می دهد و با اورا همراه نیست. واضح است که تشخیص تفاوت بین تشنج فوکال و ابسانس از روی علایم ظاهری ممکن است دشوار باشد که انجام نوار مغزی می تواند در ایجاد این تشخیص بسیار مفید باشد. تشنج ابسانس آتیپیک. این اصطلاح برای توصیف حملات خیرگی صرعی همراه با علائم اضافی استفاده می شود. در مقایسه با تشنج های ابسانس معمولی ، حملات ابسانس آتیپیک ممکن است بیشتر طول بکشد ، ممکن است با شروع و ختم مشخص شده ای که به وضوح مشخص نشده اند ، بیایند ، و ممکن است علائم حرکتی مکرر اما ظریف مانند سر تکان دادن و افتادن را داشته باشد. تشنجات تب دار. تشنج تب اغلب با از دست دادن هوشیاری و لرزش یا حرکت اندام در دو طرف بدن در نوزادان و کودکان کوچک مشخص می شود. کودکانی که دچار تشنج تب می شوند ، صرع در نظر گرفته نمی شوند ، زیرا صرع به عنوان دو یا چند حمله شناخته می شود که مستقیماً در اثر تب یا عوامل تحریک کننده دیگر ایجاد نشده باشد. مصرف داروهای ضد تشنج معمولاً مورد نیاز نیست و کودک تمایل به تکرار چنین تشنجی را در سنین کمتر از پنج یا شش سالگی پشت سر می گذارند.
عود تشنج
بعد از تشنج اول ، مهم است که درک کنید احتمالات دیگری نیز وجود دارد. در برخی از سناریوها ، ممکن است بهتر باشد قبل از شروع مصرف داروهای ضد تشنج روزانه صبر کنید و ببینید آیا تشنج دیگری اتفاق خواهد افتاد یا خیر. پزشک متخصص مغزو اعصاب یا نورولوژیست بهترین شخص برای توصیه به این احتمال است. اگر نوار مغزی یا ام آر آی نکته غیر طبیعی نشان دهد یا اختلال عصبی دیگر یا آسیب قبلی مغزی وجود داشته باشد ، خطر عود به طور قابل توجهی بیشتر خواهد بود. در مورد تشنج ژنرالیزه تونیک کلونیک و بدون عارضه ،احتمال عود در محدوده ۳۰ درصد است. حتی اگر این احتمال تشنج بالاتر از افرادی است که هرگز چنین چیزی را تجربه نکرده اند ، اما باز هم احتمال بروز عود مجدد وجود دارد. وقتی ، ۵۰ درصد در شش ماه از تشنج اولیه و ۸۰ درصد ظرف دو سال اول عود تشنج اتفاق می افتد .عود دیررس غیر معمول است ، اما تا ده سال پس از واقعه اولیه ثبت شده است. در صورت بروز تشنج دوم ، احتمال عود مجدد به طور قابل توجهی افزایش می یابد و به حدود ۸۰ درصد می رسد.
استاتوس اپیلپتیکوس: جدی ترین نوع تشنج
در ابتدای شروع یا به عنوان بخشی از صرع مزمن رخ می دهد ، صرع استاتوس اپیلپتیکوس پدیده ای است که در آن فرد دچار یک حمله تشنج ژنرالیزه طولانی بیش از پنج دقیقه ، یا یک سری تشنج بدون بازگشت کامل سطح هوشیاری بین حملات شده و تهدید کننده زندگی می شود. این رویداد نیاز به مراقبت های فوری و داروهای تخصصی با بستری در بخش مراقبت های ویژه دارد. وضعیت صرعی استاتوس اپیلپتیکوس ممکن است در اثر بیماری های مختلف پزشکی مانند انسفالیت ، مننژیت و سایر بیماری های حاد ایجاد شود و از موارد اورژانس نورولوژی میباشد. همچنین این وضعیت می تواند در افرادی که صرع مزمن دارند و داروهای خود را به طور منظم مصرف نمی کنند ، رخ دهد. صرف نظر از منشأ آن ، این حملات همیشه جدی بوده و باید سریعاً با آن برخورد شود. اگر می دانید فردی مستعد یا سابقه تشنج طولانی مدت را دارد ، باید این کار را انجام دهید داروهای ضد تشنج فوری و خط اول را همیشه در دسترس داشته باشید و مطمئن باشید کسی روش تجویز درست آن را بداند. دارو باید بلافاصله تجویز شود ، بدون اینکه منتظر ادامه تشنج باشید. گاهی اوقات تشخیص بین تشنج ابسانس و بی توجهی یا رویاپردازی عادی کودک دشوار است. این چهار نشانه را که ممکن است در تشنج ابسانس دیده شود:
- خیره شدن کودک اغلب باعث قطع بازی یا سایر فعالیت ها می شود.
- کودک خیره در برابر لمس یا سایر محرک های خارجی پاسخگو نیست.
- خیره شدن نه تنها در هنگام آرام بودن کودک یا در محیط استرس زا در کلاس ، بلکه در سایر مواقع نیز رخ می دهد.
- خیره شدن با برخی از علائم غیر طبیعی توضیح داده شده در بالا ، مانند کشیدن عضله ، تکان دادن سر ، یا چرخش چشم به سمت بالا همراه است.
از آنجا که خیره شدن و عدم پاسخگویی از ویژگیهای معمول هر دو تشنج ابسانس و تشنج فوکال با اختلال سطح هوشیاری است ، تشخیص با استفاده از آزمایش نوار مغزی برای تمایز بین این دو انجام می شود و تشخیص مناسب بین این دو پیامدهای مهمی در درمان دارد. اگر وقتی کسی دچار تشنج ژنرالیزه تونیک-کلونیک می شود حضور دارید ، در اینجا مراحلی وجود دارد که می توانید برای افزایش ایمنی وی انجام دهید:
- سر او را محافظت کنید ، عینک او را برداشته و هرگونه لباس تنگ که ممکن است به ناحیه گردن یا مجاری تنفسی فشار وارد نموده و در تنفس اختلال ایجاد کند را آزاد کنید
- سعی نکنید شیئی را در دهان او قرار دهید. از آنجا که دهان با شروع تشنج به سرعت بسته می شود ، تلاش برای قرار دادن یک شی یا باز نمودن دهان با انگشتان خودتان ممکن است آسیب بیشتری نسبت به خود تشنج برای بیمار و خودتان وارد کند
- سعی کنید او را به پهلو برگردانید تا از استنشاق محتویات دهان جلوگیری شود. با آرامش صحبت کنید و در صورت حضور دیگران ، بی سر و صدا توضیح دهید که او تشنج می کند.
- به یاد داشته باشید ، هیچ راهی برای سریعتر خاتمه یافتن تشنج وجود ندارد ، بنابراین تکان دادن وی یا داد زدن ضربه روی او کمکی نخواهد کرد.
- وقتی تشنج به پایان رسید ، فرد ممکن است سردرد داشته و گیج باشد. خواب هیچ ضرری نخواهد داشت ، بنابراین نیازی به تلاش برای بیدار نگه داشتن او نیست. وقتی فرد بیدار شد ، مطمئن شوید که کاملاً هوشیار و آگاه است قبل از اینکه او را به حال خود بگذارید ، می توانید این کار را با اطمینان از اینکه او تاریخ ، مکان خود را می داند انجام دهید.
- سردرگمی , و گیجی بعد از تشنج ممکن است بیش از تشنج طول بکشد ، و می تواند منجر به یک رفتار خطرناک شود. اگر فرد بی قرار بوده و میخواهد راه برود ، با او راه بروید و مطمئن شوید که او ایمن است و رفتار خطرناکی از خو نشان نمیدهد.
- اکثر تشنجات در افراد مبتلا به صرع فوریت های پزشکی نیست و نیازی به تماس با اورژانس ندارد. با این حال ، بهتر است که با اورژانس در هر یک از شرایط زیر تماس بگیرید:
- هوشیاری و آگاهی فرد به طور کامل برنگردد.
- شما می دانید که بیمار صرع یا اختلال تشنجی ندارد
- تشنج بیش از پنج دقیقه طول بکشد.
- بهبودی آهسته ، تشنج دوم یا دشواری در تنفس پس از آن وجود دارد
- او باردار است یا مشکل پزشکی دیگری دارد.
- علائم جراحت یا ضربه جدی وجود دارد.
اگر به نظر می رسد تشنج بیش از پنج دقیقه طول کشیده است ، باید با فوریت های پزشکی تماس بگیرید.
